GESI ILIYOPO TANZANIA IWANUFAISHE WATANZANIA KATIKA KUJENGA NCHI BORA

Na Kalebo Mussa, Tanzania ni miongoni mwa nchi kumi barani Afrika zenye rasilimali ya gesi asilia, Taifa la Afrika Mashariki lenye zaidi ya watu milioni 55 linapata futi za ujazo Trilioni 57.74 za gesi asilia katika maeneo ya gesi ya SongoSongo mkoani Lindi na Mnazi Bay mkoani Mtwara. Kwa mujibu wa rekodi za Wizara ya Nishati, hadi sasa, Tanzania imetumia takriban 0.5 TCF ya gesi yake asilia, hivyo basi, uchunguzi zaidi unaendelea ili kuifanya Tanzania kuwa chanzo cha pili cha nishati ya gesi asilia Kusini mwa Jangwa la Sahara. Ripoti ya utawala wa NRGI-2017, sekta ya mafuta na gesi Tanzania (O&G) ilipata pointi 53 kati ya 100 na kuifanya Tanzania kuwa jimbo la 39 kati ya 81 zilizochambuliwa duniani. Katika muktadha huo , katika utambuzi wa thamani, unaojumuisha leseni, kodi, athari za ndani na mashirika ya serikali, Tanzania ilipata pointi 65 (12/89). usimamizi wa mapato, ikiwa ni pamoja na bajeti ya taifa, mapato ya rasilimali za nchi ndogo, na fedha za utajiri wa uhuru, Tanzania ilipata pointi 40 (48/89). kuhusu mazingira wezeshi yanayojumuisha elimu ya uraia, uelewa wa haki, na uwezeshaji pamoja na uwajibikaji, ufanisi wa serikali, ubora wa udhibiti, utawala wa sheria, udhibiti wa rushwa na utulivu wa kisiasa, Tanzania iliandikisha alama 53 (40/89). Mkoa wa Mtwara ndio wenye uwezo mkubwa zaidi wa kilimo cha korosho nchini Tanzania. Mtwara ni mwanga wa uzalishaji na mauzo ya korosho nchini Tanzania. Licha ya kasoro zilizojitokeza hivi karibuni katika minada ya korosho katika mwaka wa fedha 2017/2018, Mtwara imesimama imara ikiwa na zaidi ya tani 100,000 za mavuno ya korosho kwa mwaka. Kwa mujibu wa wasifu wa kijamii na kiuchumi wa kanda hii, eneo hili la kimkakati linachukua kilomita za mraba 16,710 katika ardhi, ambayo ni asilimia 1.7 ya Tanzania Bara nzima. Wakati huo huo, utabiri wa idadi ya watu wa 2018 na Ofisi ya Taifa ya Takwimu unaonyesha kanda hiyo kuwa na zaidi ya watu milioni 1.4. Masuala ya kiuchumi ya kanda yanajumuisha kilimo, uvuvi, huduma na shughuli za viwanda. Kwa hivyo, mandhari mpya ya gesi asilia imeunda mtazamo mpya ndani ya vigezo vya kijamii na kiuchumi, ambavyo vimezua mazungumzo muhimu kuhusu jinsi gani na lini eneo hili linaweza kuibuka kama nguzo imara ya kiuchumi. Mwaka 2013, mkoa huo uliibuka kielelezo kipya cha uchumi wa gesi asilia, ukihusisha makampuni ya gesi asilia ya nje na ya ndani au ya serikali kujitosa katika ubia wa maliasili, ikiwamo ujenzi wa bomba la gesi asilia la Kilomita 532 (KM) kutoka Mtwara hadi mji wa kibiashara Dar es Salaam, kugharimu zaidi ya $1.23 bilioni. Kulingana na Muungano wa Kimataifa wa Uhifadhi wa Mazingira (ICUN), usimamizi wa uchumi wa gesi asilia unaamuru kanuni, taasisi na michakato inayoamua jinsi nguvu na majukumu juu ya maliasili yanavyotekelezwa, jinsi maamuzi yanaathiri wapiga kura wa eneo na jinsi raia (katika hili. watu wa Mtwara na Tanzania nzima), wanawake, wanaume, watu wa kiasili, na jumuiya za wenyeji, hushiriki na kufaidika na usimamizi wa maliasili. Tanzania imechunguza sehemu ndogo tu ya hifadhi ya gesi asilia (0.5 TCF kati ya 57.74TCF), na ili kuchunguza zaidi masuala ya kijamii na kiuchumi na kisiasa inapaswa kuunganishwa kikamilifu ili kuhakikisha kuwa uzalishaji wa gesi asilia unakuja kwa baraka na si laana, kama inavyodhihirika katika baadhi ya mataifa ya Afrika. Taasisi ya Utafiti wa Sera ya Tanzania--Taasisi ya Utafiti wa Kiuchumi na Kijamii (ESRF)--ilikutana na maofisa wa mamlaka za serikali za mitaa, kujadili jinsi mapungufu ya kiutawala katika kupanga na kusimamia uchumi wa gesi asilia Mtwara yanavyoweza kutatuliwa. Kwa mujibu wa ripoti ya ESRF, iliyoangazia mambo muhimu ya mjadala uliochapishwa Julai 2017, ilishughulikia masuala ya kina kutoka kwa wadau, yaliyowekwa ndani ya ushirikiano baina ya serikali na ushirikishwaji wa wananchi, usimamizi wa mapato na matumizi, juhudi za maendeleo endelevu, migogoro ya matumizi ya ardhi; athari za kijamii na kimazingira, na kuchangamkia fursa za ujasiriamali. Kama ripoti inavyoonyesha, ushirikiano baina ya serikali na ushirikishwaji wa wananchi ambao umekuwa nguzo kuu katika mafanikio au kushindwa kwa utawala wa maliasili katika mandhari ya Afrika, unaweza kuziba pengo la maarifa lililopo kupitia mchakato wa makusudi ulioandaliwa katika ngazi zote (kikanda, ngazi ya wilaya na chini), lakini pia--kupitia kuhakikisha taarifa za mrejesho miongoni mwa viongozi na wananchi wa Mtwara. Zaidi ya hayo, ngazi za mikoa na wilaya lazima ziwe na wataalam wa sekta ya nishati ambao hutafsiri masuala ya kiufundi katika muktadha wa ndani. Kwa hivyo, iliwezesha uingizwaji wa maswala changamano ya gesi asilia na kuziba pengo la maarifa kwa jamii hizi. "Kusimamia matarajio kunastahili kupewa kipaumbele cha juu. Wananchi wanahitaji kusaidiwa kufahamu kwamba manufaa kutoka kwa uchumi wa gesi yanaweza kuathiriwa na jinsi wanavyojiweka na ni maandalizi gani wanafanya ili kufaidika na uchumi wa gesi," ripoti hiyo ilisema. Usimamizi wa mapato na matumizi ni muhimu katika muktadha huu, inadaiwa kuwa serikali ya mtaa inapaswa kutoa elimu juu ya maana na matumizi ya aina mbalimbali za vyanzo vya mapato visivyo vya kodi hasa mirabaha na tozo za huduma na maarifa juu ya matumizi ya nyumbani na gesi inayosafirishwa hadi Dar. es Salaam kwa matumizi zaidi ya ndani, ikiwa ni pamoja na uzalishaji wa umeme katika gridi ya taifa na kuendelea kuuza nje. Kwa mujibu wa Wizara ya Nishati, hadi Mei 2019, Shirika la Maendeleo ya Petroli Tanzania (TPDC) lilikuwa limekusanya zaidi ya dola milioni 210 (kutokana na mauzo na utafutaji wa gesi), na kuvuka lengo lililokusudiwa la zaidi ya dola milioni 171 kwa mwaka wa fedha 2018/2019. “Wananchi wapewe taarifa mara kwa mara juu ya mapato na matumizi ya fedha zinazopatikana au zinazopokelewa kijijini bila kujali vyanzo vya fedha, hii ina maana kwamba fedha kutoka katika vyanzo vyote zijumuishwe kwenye bajeti katika ngazi ya serikali ya mtaa au kijiji na kusimamiwa katika njia ya uwazi kupitia mikutano ya mara kwa mara na/au matumizi ya mbao za matangazo katika ngazi husika za serikali,” inasomeka ripoti hiyo. Zaidi ya hayo, ilibainika kuwa mapato yanayohitajika kugharamia miradi ya maendeleo yanapaswa kutumika kulingana na shughuli zilizopangwa.Muhimu zaidi, serikali ya mkoa inapaswa kuhakikisha kuwa ufuatiliaji wa utekelezaji wa sheria na kanuni zinazohusiana na matumizi ya fedha na elimu katika jamii unatekelezwa. “Hatua zichukuliwe ili kutoa elimu zaidi jinsi vikundi hivi vilivyojitolea vinavyoweza kunufaika na uchumi wa gesi na kurahisisha utambuzi wa fursa za manufaa ya uchumi wa gesi na ufahamu wa hatua gani wanapaswa kuchukua ili kutumia fursa za uchumi wa gesi”. ripoti hiyo ilibainisha. hata hivyo , ripoti hiyo pia iliangazia jukumu la serikali za mitaa katika kusaidia wajasiriamali wa ndani katika kupata masoko ya uhakika ya bidhaa zao zinazotengenezwa nchini, lakini pia kuwapa uelewa katika kuongeza thamani ya shughuli zao. Hata hivyo, muhimu zaidi, ilitolewa hoja kuwa kanda inaweza kuanzisha dawati la masoko ambalo limepewa jukumu la kuungana na taasisi nyingine za maendeleo ya soko nchini na kwingineko ili kuboresha upatikanaji wa masoko yanayofaa.

NDOA ZA MAPEMA, MIMBA ZA UJANA ZINAWANYIMA WASICHANA WENGI ELIMU

 

 Na Kalebo Mussa.

 

Akwa Ibom ni jimbo lililo katika ukanda wa kijiografia  Kusini mwa nchi ya Nigeria yenye matukio mengi ya ndoa za utotoni.Esther Akan ni miongoni mwa wasichana ambao ni wahaga wa ndoa za utotoni ambapo alipata ujauzito aliopewa na mwanafunzi mwenzake Ernest 30 shuleni akiwa na umri wa miaka 16,ni mtoto wa kwanza kati ya watoto watano, alifiwa na baba yake akiwa na umri wa miaka 12.

 Esther alikuwa mwanafunzi wa SS2 katika Shule ya Sarufi ya Jumuiya ya Sekondari, Ikot Essien, Ibesikpo-Asutan kaatika  Jimbo la Akwa Ibom nchini humo.

 Baada ya hapo Esther alichukua umamuzi wa kuacha shule na kwenda kuishi na aliyempa ujauzito kama mke na mume , uamuzi ambao anasema sasa anajutia.

 Baadae Esther alifanikiwa kujifungua mtoto wake wa kike, mnamo Januari 2021 mumewe aliaga dunia muda mfupi baada ya kuthibitisha kuwa Esther alikuwa anatarajia mtoto wao mwingine wa pili.

 "Nilijuta kuchukua uamuzi huo (ndoa ya mapema). Badala ya kupata, sasa ninateseka zaidi kuliko hapo awali," Esther aliambia Premium Times.

 Angelina (jina halisi limehifadhiwa), 17, mama mwingine mdogo kutoka kijiji cha Ikot Obio Ndoho katika eneo la Serikali ya Mtaa ya Mkpat Enin, pia aliacha shule. Kama Esther, yeye pia alisema amenyanyaswa sana na mwanamume wake.

 "Mume wangu huwa ananinyanyasa; mara nyingi anatumia kuni au mbao kunipiga kila mara aliniambia kuwa baba yake alimpiga mama yake hadi kumuua, kwa hiyo, anaweza pia kunipiga hadi kuniua na hakuna mtu atakayefanya chochote," Angelina alisema.

 Alisema kuwa alipanga baadae kurudi shuleni lakini alishidwa kutokana na mume wake kumwekea vikwazo vikali.

 “Nilipanga kurejea shuleni pale mambo yatakapokuwa mazuri katika familia yangu, lakini mume wangu alipokutana nami sikuweza kumpinga kwa sababu nilihitaji msaada na kwa sababu ya ndoa ya utotoni sikuweza tena kurudi shuleni” Bi Enobong aliongeza

 Serikali ya Akwa Ibom inasema imeendesha kampeni vikali dhidi ya ndoa za utotoni na matokeo yamekuwa yakipatikana. Mnamo 2020, serikali ilitunga sheria ya kupiga marufuku ndoa chini ya umri wa miaka 16.

 Kwa maneno mengine, wakati serikali ya Nigeria kupitia Sheria ya Haki za Mtoto inatambua 18 kama umri wa mtu mzima, ni miaka 16 huko Akwa Ibom.

 "Tuna Sheria yetu ya Haki za Mtoto katika Jimbo la Akwa Ibom na umri uliowekwa ni miaka 16," Naibu Mkurugenzi katika Wizara ya Sheria ya Jimbo la Akwa Ibom ambaye pia ni Mkurugenzi katika Kitengo cha Kukabiliana na Unyanyasaji wa Kijinsia na Jinsia, Akwa Ibom. Jimbo, Emem Ette, aliiambia Premium Times.

 Alisema serikali inapinga ndoa za utotoni, kwa hivyo vitendo hivyo ni kosa katika Jimbo la Akwa Ibom.

 "Katika Jimbo la Akwa Ibom, ikiwa mtoto aliye chini ya umri wa miaka 16 amebakwa au kupachikwa mimba na mwanamume, iwe ametaka kwa ridhaa yake au la, kwa mujibu wa sheria, mtu ambaye ni chini ya umri wa miaka 16 hawezi kutoa ridhaa. hivyo yeyote aliyempa ujauzitoaripoti polisi na kufunguliwa mashtaka kwa kumbaka mtoto huyo,” alisema.

Alisema serikali inapinga tabia ya wazazi kukabidhi watoto wao waliopachikwa ujauzito waolewe na waliopewa ujauzito huo.

 “Hakuna mzazi anayepaswa kumbeba mtoto wao na kusema kwa sababu umempa mimba mtoto wangu uolewe na mtoto wangu si sawa, sheria ipo kinyume na hiyo ni ukatili dhidi ya mtu, sheria iko wazi kabisa kuhusu ndoa za utotoni. jimboni," Bi Ette alisema.

 Alisema juhudi za serikali zilikuwa na matunda, na kulikuwa na kesi chache za ndoa za utotoni. Kile ambacho serikali inajali zaidi sasa ni kushughulikia mimba za utotoni, alisema.

 Kulingana na Utafiti wa Demografia na Afya wa Nigeria, 2018, kiwango cha mimba cha kijana (miaka 15-19) katika Jimbo la Akwa Ibom kilikadiriwa kuwa asilimia 12.8. Ilikuwa ya tatu kwa juu katika eneo la Kusini-Kusini baada ya asilimia 19.9 ya Bayelsa na 14 ya Cross Rive

 Katika juudi ya kutatua tatizo hilo Bi Emmanuel mnamo 2015 alizindua Mpango wa Uwezeshaji wa Familia na Uelekezi wa Vijana (FEYReP) ili kushughulikia tatizo la mimba za utotoni.

 "Mojawapo ya mwelekeo mkuu wa FEYReP itakuwa jinsi ya kuzuia mimba za utotoni. Baadhi ya wasichana hawa ni waathirika wa ubakaji na aina nyingine za ukatili wa kijinsia, kulingana na ripoti ya jinsia nchini Nigeria ya 2012, msichana mmoja kati ya watatu wenye umri wa miaka 15 hadi 24 wanakabiliwa na unyanyasaji huu," Bi Emmanuel alisema wakati wa uzinduzi wa programu, kama ilivyoripotiwa na gazeti la Vanguard.

 Kikundi hicho kinatetea uzuiaji wa mimba za utotoni na kukuza elimu ya mtoto wa kike.

Kamishna wa Jimbo la Masuala ya Wanawake na Ustawi wa Jamii, Ini Adiakpan, alikiri kwamba mimba za utotoni bado ni tatizo katika jimbo hilo.

 "Katika Akwa Ibom, tunamlindaje mtoto wa kike? Serikali imeweka utaratibu wa kisheria kumlinda mtoto; tunayo Sheria ya Haki ya Mtoto, sera ya jinsia na mengineyo. Pia tunayo elimu bure na ya lazima, ambayo inahusisha watoto wa kiume na wa kike na kwa wakati huo, kila mtoto anatarajiwa kuwa shuleni," aliiambia Premium Times.

 Katika Akwa Ibom, umri wa utu uzima ni miaka 16 Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Watoto (UNICEF) linakadiria kuwa asilimia 43 ya wanawake nchini

 Nigeria wenye umri wa kati ya miaka 20 na 24 walifunga ndoa kabla ya kutimiza miaka 18 ambapo takriban asilimia 17 walifunga ndoa kufikia umri wa miaka 15.

 Pia, asilimia 80 ya waliooa kabla ya miaka 18 waliacha elimu sawa na asilimia 39 ya waliooa kabla ya miaka15.

 "Wengi wao hupachikwa mimba katika hatua za awali, wengine wakiwa na umri wa miaka 14 na wengine wakiwa na miaka 15 au chini zaidi, mara tu jambo hilo likitokea, watahamia kukaa na mwanamume anayehusika na ujauzito huo." alisema Michael Udoaba, mkunga wa jadi na kiongozi wa jamii katika jamii ya Okop Ndua Erong.

 Wakati ndoa za utotoni zimekithiri  jimbo la Jigawa ambapo ni mojawapo ya majimbo 36 ya Nigeria, yaliyoko katika eneo la kaskazini mwa nchi hali ni mbaya zaidi huku asilimia 90 ya wasichana chini ya 18 wakiolewa, hali hiyo pia ipo kusini mwa Nigeria - ingawa katika kiwango cha chini.

kulingana na repoti ya UNICEF majimbo manne yenye matukio mengi ya ndoa za utotoni kusini ni Ogun, Oyo, Delta na Akwa Ibom, yenye asilimia 29, 23, 23 na 22.

 Mnamo 2018, Akwa Ibom ilikuwa na idadi ya juu ya watoto ambao waliacha shule ya pili ni  Kano ambapo Ibom ililirekodi watoto 581,800 ambao hawakuwa shuleni huku Kano ikiwa na 989,234, kulingana na Tume ya Elimu ya Msingi kwa Wote, UBEC.

 Akwa Ibom ilikuwa na idadi kubwa zaidi ya watoto wa kike wasiokwenda shule nchini ikiwa na 298,161,huku mshindani wake ni jimbo la Sokoto, ilirekodi 270,586.

 

 

 

 

NDOA ZA MAPEMA, MIMBA ZA UJANA ZINAWANYIMA WASICHANA WENGI ELIMU

 

                                                              picha hii haihusiani na stori. 

Akwa Ibom ni jimbo lililo katika ukanda wa kijiografia  Kusini mwa nchi ya Nigeria yenye matukio mengi ya ndoa za utotoni.Esther Akan ni miongoni mwa wasichana ambao ni wahaga wa ndoa za utotoni ambapo alipata ujauzito aliopewa na mwanafunzi mwenzake Ernest 30 shuleni akiwa na umri wa miaka 16,ni mtoto wa kwanza kati ya watoto watano, alifiwa na baba yake akiwa na umri wa miaka 12.

 Esther alikuwa mwanafunzi wa SS2 katika Shule ya Sarufi ya Jumuiya ya Sekondari, Ikot Essien, Ibesikpo-Asutan kaatika  Jimbo la Akwa Ibom nchini humo.

 Baada ya hapo Esther alichukua umamuzi wa kuacha shule na kwenda kuishi na aliyempa ujauzito kama mke na mume , uamuzi ambao anasema sasa anajutia.

 Baadae Esther alifanikiwa kujifungua mtoto wake wa kike, mnamo Januari 2021 mumewe aliaga dunia muda mfupi baada ya kuthibitisha kuwa Esther alikuwa anatarajia mtoto wao mwingine wa pili.

 "Nilijuta kuchukua uamuzi huo (ndoa ya mapema). Badala ya kupata, sasa ninateseka zaidi kuliko hapo awali," Esther aliambia Premium Times.

 Angelina (jina halisi limehifadhiwa), 17, mama mwingine mdogo kutoka kijiji cha Ikot Obio Ndoho katika eneo la Serikali ya Mtaa ya Mkpat Enin, pia aliacha shule. Kama Esther, yeye pia alisema amenyanyaswa sana na mwanamume wake.

 "Mume wangu huwa ananinyanyasa; mara nyingi anatumia kuni au mbao kunipiga kila mara aliniambia kuwa baba yake alimpiga mama yake hadi kumuua, kwa hiyo, anaweza pia kunipiga hadi kuniua na hakuna mtu atakayefanya chochote," Angelina alisema.

 Alisema kuwa alipanga baadae kurudi shuleni lakini alishidwa kutokana na mume wake kumwekea vikwazo vikali.

 “Nilipanga kurejea shuleni pale mambo yatakapokuwa mazuri katika familia yangu, lakini mume wangu alipokutana nami sikuweza kumpinga kwa sababu nilihitaji msaada na kwa sababu ya ndoa ya utotoni sikuweza tena kurudi shuleni” Bi Enobong aliongeza

 Serikali ya Akwa Ibom inasema imeendesha kampeni vikali dhidi ya ndoa za utotoni na matokeo yamekuwa yakipatikana. Mnamo 2020, serikali ilitunga sheria ya kupiga marufuku ndoa chini ya umri wa miaka 16.

 Kwa maneno mengine, wakati serikali ya Nigeria kupitia Sheria ya Haki za Mtoto inatambua 18 kama umri wa mtu mzima, ni miaka 16 huko Akwa Ibom.

 "Tuna Sheria yetu ya Haki za Mtoto katika Jimbo la Akwa Ibom na umri uliowekwa ni miaka 16," Naibu Mkurugenzi katika Wizara ya Sheria ya Jimbo la Akwa Ibom ambaye pia ni Mkurugenzi katika Kitengo cha Kukabiliana na Unyanyasaji wa Kijinsia na Jinsia, Akwa Ibom. Jimbo, Emem Ette, aliiambia Premium Times.

 Alisema serikali inapinga ndoa za utotoni, kwa hivyo vitendo hivyo ni kosa katika Jimbo la Akwa Ibom.

 "Katika Jimbo la Akwa Ibom, ikiwa mtoto aliye chini ya umri wa miaka 16 amebakwa au kupachikwa mimba na mwanamume, iwe ametaka kwa ridhaa yake au la, kwa mujibu wa sheria, mtu ambaye ni chini ya umri wa miaka 16 hawezi kutoa ridhaa. hivyo yeyote aliyempa ujauzitoaripoti polisi na kufunguliwa mashtaka kwa kumbaka mtoto huyo,” alisema.

Alisema serikali inapinga tabia ya wazazi kukabidhi watoto wao waliopachikwa ujauzito waolewe na waliopewa ujauzito huo.

 “Hakuna mzazi anayepaswa kumbeba mtoto wao na kusema kwa sababu umempa mimba mtoto wangu uolewe na mtoto wangu si sawa, sheria ipo kinyume na hiyo ni ukatili dhidi ya mtu, sheria iko wazi kabisa kuhusu ndoa za utotoni. jimboni," Bi Ette alisema.

 Alisema juhudi za serikali zilikuwa na matunda, na kulikuwa na kesi chache za ndoa za utotoni. Kile ambacho serikali inajali zaidi sasa ni kushughulikia mimba za utotoni, alisema.

 Kulingana na Utafiti wa Demografia na Afya wa Nigeria, 2018, kiwango cha mimba cha kijana (miaka 15-19) katika Jimbo la Akwa Ibom kilikadiriwa kuwa asilimia 12.8. Ilikuwa ya tatu kwa juu katika eneo la Kusini-Kusini baada ya asilimia 19.9 ya Bayelsa na 14 ya Cross Rive

 Katika juudi ya kutatua tatizo hilo Bi Emmanuel mnamo 2015 alizindua Mpango wa Uwezeshaji wa Familia na Uelekezi wa Vijana (FEYReP) ili kushughulikia tatizo la mimba za utotoni.

 "Mojawapo ya mwelekeo mkuu wa FEYReP itakuwa jinsi ya kuzuia mimba za utotoni. Baadhi ya wasichana hawa ni waathirika wa ubakaji na aina nyingine za ukatili wa kijinsia, kulingana na ripoti ya jinsia nchini Nigeria ya 2012, msichana mmoja kati ya watatu wenye umri wa miaka 15 hadi 24 wanakabiliwa na unyanyasaji huu," Bi Emmanuel alisema wakati wa uzinduzi wa programu, kama ilivyoripotiwa na gazeti la Vanguard.

 Kikundi hicho kinatetea uzuiaji wa mimba za utotoni na kukuza elimu ya mtoto wa kike.

Kamishna wa Jimbo la Masuala ya Wanawake na Ustawi wa Jamii, Ini Adiakpan, alikiri kwamba mimba za utotoni bado ni tatizo katika jimbo hilo.

 "Katika Akwa Ibom, tunamlindaje mtoto wa kike? Serikali imeweka utaratibu wa kisheria kumlinda mtoto; tunayo Sheria ya Haki ya Mtoto, sera ya jinsia na mengineyo. Pia tunayo elimu bure na ya lazima, ambayo inahusisha watoto wa kiume na wa kike na kwa wakati huo, kila mtoto anatarajiwa kuwa shuleni," aliiambia Premium Times.

 Katika Akwa Ibom, umri wa utu uzima ni miaka 16 Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Watoto (UNICEF) linakadiria kuwa asilimia 43 ya wanawake nchini

 Nigeria wenye umri wa kati ya miaka 20 na 24 walifunga ndoa kabla ya kutimiza miaka 18 ambapo takriban asilimia 17 walifunga ndoa kufikia umri wa miaka 15.

 Pia, asilimia 80 ya waliooa kabla ya miaka 18 waliacha elimu sawa na asilimia 39 ya waliooa kabla ya miaka15.

 "Wengi wao hupachikwa mimba katika hatua za awali, wengine wakiwa na umri wa miaka 14 na wengine wakiwa na miaka 15 au chini zaidi, mara tu jambo hilo likitokea, watahamia kukaa na mwanamume anayehusika na ujauzito huo." alisema Michael Udoaba, mkunga wa jadi na kiongozi wa jamii katika jamii ya Okop Ndua Erong.

 Wakati ndoa za utotoni zimekithiri  jimbo la Jigawa ambapo ni mojawapo ya majimbo 36 ya Nigeria, yaliyoko katika eneo la kaskazini mwa nchi hali ni mbaya zaidi huku asilimia 90 ya wasichana chini ya 18 wakiolewa, hali hiyo pia ipo kusini mwa Nigeria - ingawa katika kiwango cha chini.

kulingana na repoti ya UNICEF majimbo manne yenye matukio mengi ya ndoa za utotoni kusini ni Ogun, Oyo, Delta na Akwa Ibom, yenye asilimia 29, 23, 23 na 22.

 Mnamo 2018, Akwa Ibom ilikuwa na idadi ya juu ya watoto ambao waliacha shule ya pili ni  Kano ambapo Ibom ililirekodi watoto 581,800 ambao hawakuwa shuleni huku Kano ikiwa na 989,234, kulingana na Tume ya Elimu ya Msingi kwa Wote, UBEC.

 Akwa Ibom ilikuwa na idadi kubwa zaidi ya watoto wa kike wasiokwenda shule nchini ikiwa na 298,161,huku mshindani wake ni jimbo la Sokoto, ilirekodi 270,586.

 

 

 

 

FAHAMU NJIA SAHIHI ZA KUONGEZA MAZIWA KWA AKINA MAMA WANAONYONYESHA

 

Zipo sababu mbalimbali zinazopelekea wakina mama wengi kushindwa kuzalisha maziwa mengi kwa ajili ya kuwanyonyesha watoto zao. Hata hivyo kama wewe ni mama na una tatizo hilo basi unatakiwa kufanya yafuatayio ili utengeneze maziwa kwa wingi;

1. Nyonyesha mara kwa mara.Nyonyesha angalau mara nane kwa siku. Kadri unavyonyonyesha, ndivyo utatengeneza maziwa zaidi.

2.Tumia vinywaji vya kutosha na kula zaidi. Epuka kukosa mlo wowote wa siku.

3. Pumzika mara kwa mara.Iwapo baba na wanafamilia wengine watasaidia na kazi zingine za nyumbani, mama atamhudumia mtoto vizuri zaidi.

4. Hakikisha maziwa yametoka yote wakati wa kunyonyesha au unapokamua. Usiache maziwa yako kujaa kwa muda mrefu. Hata kama uko mbali na mtoto hakikisha unakamua maziwa.

5. Hakikisha mtoto amenyonya maziwa yote mara mbili kila unaponyonyesha

6. Kwa kina mama ambao hawana maziwa ya kutosha wanaweza kuongea na daktari akawaandikia dawa za kusaidia kuzalisha maziwa.

USHAURI WA TECHNOLOGY NAMNA YA KUISHI KATIKA KIPINDI HIKI CHA CHANGAMOTO KWA BAADHI YA WATU

Hali ngumu inapotokea yaani  (Crisis) mara nyingi huwa inatoa matokea ya kutengeneza makundi mawili, kundi la kwanza ni watu ambao wanashindwa (Fail) katika kipindi hiki kigumu watu hawa hupoteza kazi, mitaji,biashara,fedha,  na mambo mengine yakwao huenda tofauti .

Lakini katika huu wakati kuna watu wataibuka ambao wanaitwa washindi au watu wanao pata (gain) kwa maneno mengine hakuna kupoteza kwa ujumla kwa sababu kuna baadhi watapa na wengine watapoteza.

Kwahiyo hakuna (Crisis) au mgogoro, jambo fulani gumu linapotokea linalokuwa halina kitu ndani yake  matatizo yanapokuja kunakuwa na makusudi fulani yanakuwepo ambayo yamejificha ndani ya ule mgogoro kwahiyo tunapojifunza masuala ya kifedha lazima tufahamu kwamba hali kama hii inapotokea huwa inakuwa imebeba nini? Kuna kitu fulani kimejificha kwahiyo tusichukulie tu kama jambo la kawaida ili mbeleni isije kutuathili pakubwa.

kusudi la kuwepo kwa changamoto kama ya aina hii

Kusudi la kwanza la hali ngumu inapokuwa imetokea moja wapo ni kudhihilisha udhaifu ambao upo katika maeneo mbalmbali, udhaifu huu unaweza kuanzia kwenye nchi kwa mfano mfumo ya nchi, mfumo wa kifamilia ,mfumo ya kitaasi.

Kabla ya changamoto kubwa kutokea kila mtu huwa anakuwa hodari (stable), maisha ya kila mtu huwa sawa sawa, kila mtu hujiona kuwa hawezi kuyumba au kuteteleka lakini inapotokea wakati kama huu ndipo haya mambo yanaanza kujionesha, udhaifu huanza kuonekana. Eneo la kwanza kabisa ni katika mfumo wa kifedha kabla ya wakati huu mgumu kila mtu alikuwa anajiona yuko salama mambo yake yako vizuri hawezi kuteteleka kwa namna moja au nyingine ,

baadhi ya watu walikuwa wakiona biashara zao ziko vizuri pia vipato vyao lakini jambo kama hili lilipotokea limedhihilisha kwamba kumbe kuna watu mifumo yao ya kifedha haiko imara au dhabiti wameshindwa kuingiza tena fedha waliokuwa wanaishi maisha mazuri baadhi yao maisha yamebadilika pakubwa wameporomoka sana kutoka juu mpaka chini.

Kwahiyo hii inadhihilisha na kuchimbua udhaifu tulionao na ni muhimu kuangalia kwasababu kuna wakati unafikili jambo liko sawa ni mpaka wakati mgumu unapotokea ndipo unajijua kumbe mimi siko salama kama nilivyokuwa nafikili kwenye eneo la kifedha.

Eneo la pili ambalo linadhihilishwa ni thamani yako, kuna watu kutokana na changamoto zilizotokea sasahivi thamani yao imeshuka sana kwasabau kuna baadhi ya watu katika soko ujuzi wao hauhitajiki tena isitoshe wao wenyewe thamani yao imepotea kabisa

hakuna mahali wanaalikwa,kuuza, kununua, mtu anakuwa (reduced to zero) kwahiyo inadhihilisha kuwa kumbe hakuwa na thamani kubwa kama vile ambavyo alikuwa anafikilia na asipokuwa muangalifu pengine huko mbeleni anaweza akapoteza kila kitu ambacho alikuwa  nacho pia.

Eneo la tatu ambalo linadhihilishwa ni ukomo wa ujuzi wako (Limitation of skills) kuna wakati unajiona kama vile ni mtu mwenye ujuzi unaohitajika sana kwenye jamii lakini baadaye inapotokea hali ngumu kama hii ndipo unagundua kumbe ujizi wako siyo bora kama nilivyokuwa nafikilia.

Hii utaiona hasa wakati huu ujuzi wako hauwezi kukusaidia kuingiza pesa,kutatua matatizo yako, kupenya tafsiri yake ni kwamba pengine haukuwa imara kama ulivyokuwa unajiona. Kwahiyo kiufupi chakwanza kabisa hali ngumu kama hii inapotokea inakuja kudhhilisha maeneo gani tuko dhaifu.

Kwahiyo badala ya kulalamika na kunungunika unachotakiwa kufanya ni kujiuliza hivi jambo hili lililotokea ni maeneo gani yamenidhihilisha kwamba mimi niko dhaifu ili sasa ujipange.

Kusudi la pili wakati huu wa hali ngumu huwa inaibua watu wapya, kwenye kila changamoto siku zote usije ukasahau kuna watu wapya wataibuka kwasababu changamoto inatabia ya

kurudisha baadhi ya watu chini na kuimbua watu wengine juu. Kwa baadaye kuna watu wapya watatokea, kuna vipaji vipya ambavyo hatuvijui vitaimbuka kwasababu changamoto inasababisha watu waje na ubunifu wa aina fulani.

Lakini kuna viongozi pengine wataibuka wapya katika eneo mbalimbali na ambao tulikuwa hata hatuwajui vile vile kuna biashara mpya zitaimbuka ambapo toka zamani hazikuwepo, kuna majina mapya tutaanza kuyasikia kwahiyo kiufupi ni kwamba hali ngumu inapotokea kama hii huwa inaibua watu wapya.

Kwahiyo kikubwa ni kwamba mstari ambao unachorwa kuna watu wanashuka chini taratibu na kuna baadhi wanapanda juu taratibu .

Kusudi la tatu katika kipindi hiki kigumu ni kuleta style mpya ya maisha, baada ya changamoto hii tuliyonayo ukweli ni kwamba aina ya maisha ya watu yaani (life style) huwezi kuwa sawa sawa kama ilivyokuwa zamani . 

style ya maisha yatabadilika katika maeneo mbalimbali madharani, Afya, matumizi ya technology, fedha, tabia za kifedha,namna ya watu wanavyouza na  kununua.

Nini unatakiwa ufanye wakati huu mgumu ambao umeathili pakubwa.

Hakuna changamoto kubwa inapotokea inakuwa na hasara peke yake ndani yake kunakuwa na kufaidika kwa namna moja au nyingine na wewe unatakiwa uwe sehemu ya watu ambao hawazulika sana na changamoto hii.

Kukataa kuwa na fikra za jumla, wakati wote kunapokuwa na ungumu wa maisha kikawaida uwezo wa watu kufikili huwa unashuka . Uwezo wa kufikili unapokuwa unashuka madhara yake ni kwamba watu hawatumii muda mrefu kuchakata taarifa chochote kinachokuja mbele yao kinakuwa halali yao.

Kwahiyo hawapati muda wa kutafakari, kufikilia na hali ya ubunifu inakuwa imeshuka sana na hii  inasababishwa na mambo mawili makubwa, jambo la kwanza ni kwa sababu ya hofu (fear) mara nyingi kunapokuwepo na hali ngumu ya maisha watu wengi sana wanakuwa wanasumbuka sana na hofu

Mara nyingi  hofu huwa inaathili uwezo wa ubongo kufikilia ,inaathili uwezo wa ubongo kuja na suluhisho, inaathili uwezo wa ubongo kuwa na  alternative za maisha na njia mbadara. Jambo la pili ni kwasababu ya taarifa zinazofanana, sasa hivi mambo yamekuwa kama yamesimama kwahiyo mtu akiamuka asubuhi anapata taarifa zilezile mpaka anakwenda kulala

Kwahiyo hii inachangia kwamba watu hawana vitu mbadara, hawana mawazo mbadara kwasababu marighafi ya mtu kufikili ni taarifa ambazo anazokuwa anazipata hivyo kama hapati taarifa mpya hauthili uwezo wa kufikili upya  pia  hofu ikizidi watu wengi unakuta hawawezi kusoma, hawezi kusikiza kitu cha kumjenga,hawezi kusikiliza kitu ambacho ni chanya.

Amua kuwa mtu wa tofauti kwa maana kwamba usikubali kuwa na mawazo ya jumla . wewe lazima utafute taarifa nyingine kwasababu nyakati hizi kuna watu wanaendelea (gain), 

wanaendelea kutafuta njia mbadara kwasababu maisha kwa upande mwingine lazima yataendelea kwa namna moja au nyingine kwahiyo lazima uamue kuwa mtu wa tofauti uwe na mind ambayo iko taofauti na wengine.

Ukifikili kama mtu mwingine utapata matokea ambayo watu wengine wanapata pia.

Katika manunuzi nunua kile kitu ambacho unachokihitaji  siyo ambacho unakitaka ,kipindi hiki sicho cha kununua chochote kile unachokihitaji nunua kitu ambacho hasa unakihitaji siyo unachokitaka.

Huu siyo wakati wa kuspend wa kutumia ovyovyo kipindi hiki lazima uwe makini katika matumizi yako kabla hujatumia ni lazima ujiulize mara mbili mbili ni dhamu yako ya matumizi lazima iwe juu sana, nidhamu yako ya kifedha lazima iwe juu sana kabla hujafanya chochote inatakiwa ufikilie kwa kina kwa sababu hatujui changamoto hii itaendelea kwa muda gani na pia labda uwezo wako wa kujihudumia utadunu kwa muda gani

Fanya kitu cha mkakati , fanya kitu ambacho kitakusaidia kukupa matokeo kwa muda mrefu zaidi baada ya changamoto hii kwasababu kitu moja wapo unatakiwa ukijue ni kwamba changamoto inayotokea sasa hivi lakini madhara yake tunaweza kuishi nayo kwa muda mrefu sana na hapa kuna mambo matano unaweza kuyafanya moja unaweza kujenga ujuzi mpya,unaweza kupata ujuzi kwa wakati huu ambao unamuda mrefu ukiwa nyumbani umetulia .Tafuta ujuzi mpya unaweza kufanya katika njia ya mtandao

Jambo la pili unaweza kupata maarifa maalumu (specific Knowledge) maarifa fulani ambayo ni ya kipekee yanayoweza wewe kukusaidia kutoka sehemu moja mpaka nyingine madharani kusoma vitabu na kujifunza mambo mengine.

Jambo la tatu ni kuonesha uwezo wako kimkakati, kwa maana hiyo sasa ukifanya kitu cha tofauti ni rahisi sana kuonekana na kujulikana kuliko wengi ambao wanafikilia katika mtindo mmoja. Hivyo hakikisha unaimalika ule uwezo wako kimkakati katika maeneo ambayo unaweza kujiimalisha.

Jambo la nne unaweza ukatengeneza bidhaa au huduma mpya , kipindi hiki ni kizuri sana kwa kufanya hivyo kwasababu unapata muda wa kufikilia, kuchakata mambo, kuona zaidi ya kawaida, mara nyingi kitu inachoongeza ubunifu wa kitu ni ile hali ya kupata utulivu.

Changamoto hii itakapoisha kuna bidhaa nyingi mpya ambazo hazikuwepo duniani tutaanza kuziona kwasababu kila changamoto inatoa fursa na inaleta maisha ya tofauti ambayo pia mwanzoni hayakuwepo. Hivyo sasa ni wakati wako wewe kufikilia kitu ambacho kipya unaweza kukipeleka sokoni baada ya changamoto hii kupita bidhaa, au huduma kwa na namna wewe mwenyewe unaona.

Jambo la tano ni lazima upate muda wa kutafakari na kupanga upya maisha yako, jaribu kukaa chini pitia malengo yako, uwezo wako wa kifedha, nguvu ya ujuzi wako. Kwahiyo ni wakati ambapo unaweza kuangalia ni njia gani ambazo zinaweza kukuongezea kipato,nguvu ya kipaji chako na nguvu ya ujuzi wako.

Aina ya ujuzi au maarifa ambao unahitaji kuwa nao hasa kwa kipindi hiki kigumu

Uwezo wa kuchambu uwezo wako , katika hali hi kuna mambo mawili makubwa tunayoyaangali moja kuangalia ujuzi wako, kuna ujuzi ambao unaibuliwa pia mwingine hupotea . kwahiyo kaa chini jaribu kutafakari ujuzi ulionao sasa hivi baada ya changamoto hii kupita utahitajika zaidi au ndiyo utapotea au pengine utahitaji kuboresha zaidi ili ulete maana

Jambo la pili ambalo unatakiwa ni kuchambua uwezo wako wewe, ni uzoefu wako pengine umekuwa mzoefu kwenye jambo fulani ulikuwa ukijivunia huo uzoefu lakini je baada ya changamoto kupita uzoefu wako utakuwa na maana ?

Sasa unapofanya tathimini ya  uwezo wako,ujuzi,uzoefu wako kuna kitu kinaitwa (High Income Skills) au ujuzi ambao unaweza kukuongezea pesa kwa haraka na kwa kiwango cha juu.

Mabadiliko ya mfumo wa maisha ,uweze kujaribu kutathimini mfumo wa maisha kwa maana tabia ya maisha, kiafya ,kifedha,kijamii,kikazi kwa namna ya watu wanavyofanya mambo. Kila wakati changamoto inapotokea huwa inaleta fursa mpya, hali ya watu kupenda vitu vipya ambavyo zamani watu walikuwa hawavipendi, kudhamini vitu vipya ambavyo zamani vilikuwa havithaminiwi.

Na changamoto inapodumu kwa muda mrefu ule mfumo wa maisha unaanza kuwa ni sehemu ya kawaidi ya maisha ya watu katika eneo lile. Kwahiyo unatakiwa uwe na ujuzi wa kuchambua sasa madharani unachotakiwa kuangalia ni enao lako ambalo wewe unafanyia kazi au unapata kipato chako.

Kumbuka hutakiwi kufanya tathimini hii baada ya changamoto hii kuisha wale wanaofanya tathimini ya changamoto hii wanakuwa wameshachelewa sana wanaofanikiwa ni wale ambao wanafanya mapema kabisa kabla ya changamoto haijaisha ili uweze kujiaanda.

Technology preference sehemu hiyo siyo lazima sana uwe mtaalamu katika eneo hili, kunapokuwepo na changamoto ya maisha inasababisha technology ipate nguvu na nafasi madharani kwa sasa kuna baadhi ya shule ambazo zimelazimika  wanafunzi wake kusoma kupitia mitandao ya kijamii. Hivyo kwa sasa ni wakati ambapo unaweza kufikilia namna ambapo technology itakunufaisha ili uweze kuwafikia watu wengi.

Maarifa ya pesa, pesa huwa inabadilisha tabia yake kipindi kama hiki

Sehemu ambazo pesa hujificha wakati huu mgumu ambao ni changamoto kwa baadhi ya watu

Mawazo , kikawaida wanasema kwamba kila mwaka mwanadamu hupata mawazo takribani manne moja ya mawazo hayo akiamua kulifuatilia kwa umakini linaweza kumpatia kipato kizuri ambacho kinamuwezesha kuinuka kutoka sehemu moja mpaka kiwango kingine cha maisha yake.

Sasa wewe unatakiwa ujaribu kuwaza katika kitu ambacho unachokifanya kuna jambo gani ambalo unaliweza kulifanya likasaidia kupunguza au kuondoa hofu, ukiweza kupata jibu la swali hilo tafsiri yake ni kwamba watu watakuwa tayali kutumia pesa zao hata zile kidogo wanazo ili wapunguze kiwango kikubwa cha hofu ambacho wanacho. Kwahiyo sasa ni namna ya ewe kuja na wazo ambalo linaweza kuwaondolea hofu katika kipindi hiki.

Bidhaa, kuna bidhaa nyingi sana zinaendelea kutengenezwa katika kipindi kigumu kama hiki na nyingine zitaendelea kutengenezwa kwa sababu ya mabadiliko ya kimfumo na nyingine pia zitabunia kwasababu ya mabadiliko ya kimaisha. Hivyo sasa wewe ni kuangalia eneo la ujuzi wako ambayo wewe unaweza kujikita katika kuitengeneza, hapa siyo lazima utengeneze unaweza pia ukachukua sehemu ambazo zimetengenezwa ukawauzia wale ambao wanahitaji.

Ujuzi wako, kwa sasa hivi kuna aina nyingi ya ujuzi ambao utahitajika na siyo lazima mpaka ukasome shuleni mwingine unaweza kusoma kupitia kwenye mitandao ya kijamii lakini hakikisha baada ya changamoto hii kuisha unakuwa na ujuzi ambao utakupa kipato.

Matatizo, hapa kikubwa unachotaka kuangalia ni matatizo gani ambayo yameletwa na Corona sasa hapo utajianda kuchangua tatizo gani ambalo unahitaji kulitatua , kadri utakavyokuwa unatatua tatizo kubwa na ndogo ndipo utakapo kuwa unaongeza mwanya mkubwa wa kuwa na kipato kikubwa.

Sheria zinazoongoza matumizi ya pesa katika kipindi cha changamoto kama hichi

Sheria hizi zimetokana na wataalamu wawili ambao walifanya utafiti mkubwa sana mmoja anaitwa Gorger clasum ambaye  mwaka 1926 aliandika kitabu chake ambapo alieleza kanuni za dhahabu zinazohusiana na mambo ya fedha mwingine ni Mack

Phelps yeye mwaka 1977 alichapisha kitabu chake cha sheria za fedha.

Pesa ni matoke ya kufanya kitu ambacho watu wako tayali kukulipa kwasababu kinawapa faida fulani kwenye maisha yako, unapopata pesa tafsiri yake ni kwamba umefanya kitu ambacho watu wamekiona kimewapa faida kwenye maisha yao vile vile ukiona pesa imeacha kuja kwako hasa kipindi hiki cha changamoto ni kwasabau ya mambo mawili.

Jambo la kwanza ni huenda umeacha kufanya kitu kabisa hakuna kitu ambacho unakifanya kwahiyo matokeo yake ni kwamba hakuna mtu ambaye atakupatia pesa kwasababu hakuna kitu ambacho unakifanya

Jambo la pili nikwamba unafanya kitu lakini watu hawako tayali pengine kukulipa pesa madharani wanakiona hakina thamani au wanaona wanaweza kukifanyia wenyewe pia.

Hivyo pesa huja kwa mtu siyo jambo la ajabu tu au bahati nasibu ni matokeo ya kitu unachokifanya cha tofauti ambacho watu wanauhitaji nacho sana.

Fedha huongezeka kwa mtu ambaye anatafuta njia ya kutumia ili imletee faida zaidi na siyo suala la kuwa na pesa nyingi kikubwa ni namna mtu anatumia pesa yake . hivyo sasa fedha huendelea kumfuata mtu ambaye anaitumia kwa namna

ambayo inampa faida zaidi na kwa mtu ambaye anatapanya pesa fedha huwa na tabia ya kumkimbia

Sehemu kubwa na yamuhimu sana ni kuwa na budget na kujali pesa yako.

Pesa huenda  kwa wale wanaoamini kwamba pesa zipo kwa ajili yao , moja ya athali ya akili ya mtu ni kuamini kwamba kitu fulani hakiwezekani ukiamini kuwa hakiwezekani kiuhalisi hutokea . kwahiyo ondoa kitu kinachoitwa (Limiting belvies) hali yakutoamini katika mambo fulani kwa kufanya hivyo unafanya ubongo wako kutofikili mbele zaidi na ubongo ukiacha kufikili maana yake umeacha kupata fursa.

Hivyo sasa pesa huwafuata watu wanaoamini pamoja na changamoto zilizopo pamoja na magumu yalipo bado anafurusa ya kutengeneza na kupata pesa zaidi

Pesa huwa inamkimbia mtu ambaye anailazimisha kupata kipato ambacho hakiwezekani au anafuata ushauri wa walaghai au watu wajanja, katika kipindi hiki watu wengi wataanza kutapeliwa kwasababu kunawatu ambao wanataka kupata pesa kwa ghafla baada ya kuwa biashara zao zimeshuka au kipato

Hivyo sasa mtu ambaye anataka kupata pesa kwa haraka sana kwa namna isiyo ya kawaida ni kama vile wanajaribu kumlazimisha ng’ombe kumkamua atoe maziwa ambayo hana  matokeo yake ataishia kutoa damu.

Usiingize pesa yako katika mambo ambayo huyajui vizuri wala kuyafahamu kwasababu ya tamaa, njaa, shida,matatizo unaweza kujikuta hata kile kidogo ulichonacho unakipoteza pia

Fedha huwa inazidi kuongezeka na kumganda mtu ambaye anaiwekeza kama ambavyo anashauriwa na watu wenye hekima kwamba mtu wa aina hii akiwa amepata pesa yake hapeleki tu mahali popote.

Kwahiyo usichukue ushauri kwa mtu yeyote zigatia sana ushauri wa watu wanaojua kuhusiana na hilo.

Baada ya kujifunza mambo yote hayo jaribu kuyafanyia kazi kuna vitu vingi sana utapata, ushichelewe kufanya maamuzi kwasababu utapitwa na fursa nyingi, changamoto kadiri zinaendelea zinaleta dynamics kwa kubadilisha mambo fulani kwahiyo usiwe mgumu wa kujifunza kama kuna uwekezaji mkubwa ambao unaweza kuufanya kipindi hiki ni kujifunza

Madharani kupitia video,vitabu,redio,television,mitandao ya kijamii. Hii itakusaidia kubaki na ubora wako na kuzidi kufanikiwa wakati wote.        

AINA 12 YA WANAWAKE AMBAO WATAYAFANYA MAISHA YAKO KUWA MAGUMU

Kila mtu hapa ulimwenguni ameumbwa na sifa tofauti tofauti. Kuna wengine wameumbwa na tabia za kuridhisha na wengine wameumbwa na tabia ambazo hazifurahishi. Hii pia inajitokeza katika wanawake. Katika mahusiano, utapata kuwa wanawake wanakuwa na tabia ambazo aidha zinawapendeza wanaume wao ama zinawachukiza.
Ok. Katika kuangalia tabia za wanawake, tumekuja na orodha ya wanawake ambao kama mwanamume unafaa kuwa chonjo nao kwani watayafanya maisha yako ya mahusiano kuwa ya balaa. Labda sahizi uko katika mahusiano ya muda mrefu na mpenzi wako ama sahizi uko mbioni unatafuta, kuwa macho na aina hii ya wanawake ambao wanaweza kukuharibia ama kukuletea shida
katika mahusiano yako nao mbeleni.

1. Mwanamke anayekuganda nguoni
Huyu ni aina ya mwanamke ambaye amekupenda kisai cha kuwa hawezi kufanya jambo lolote bila kukuhusisha wewe. Aina hii ya mwanamke ni yule ambaye amekuwa amezama na penzi lako kiasi cha kuwa hakupi nafasi ya kupumua. Kila kitu atakachofanya lazima uwe karibu nayeye. Well, hii ni poa kwa mahusiano lakini itafikia mahali fulani ambapo utachoshwa na tabia zake haraka. Na pia yeye kama mwanamke atakuwa na mawazo finyu kwani kila wakati anapokumbwa na jambo fulani hawezi kulitatua bila kukuhusisha.

2. Mwanamke aliyepagawa kimapenzi
Nani hapendi mwanamke anayempenda kupindukia? Kila mtu angekuwa na mwanamke aina hii wanaume wangekuwa na furaha milele. Lakini kulingana na utafiti ni kuwa aina hii ya mwanamke ni miongoni mwa wanawake wabaya kabisa ambao wanaweza kufanya maisha yako kuwa ya taabu.
Mwanamke kama huyu ungempenda siku za kwanza kwanza lakini tatizo ni kuwa kadri siku zinavyopita mnapokuwa pamoja utagundua tatizo flani, mwanamke aina hii hangependa ufanye chochote bila yeye kuwa karibu yako. Hii inamaana kila mahali unapoenda lazima akuandame. Aidha ukiwa na marafiki zako, vilabuni, wanjani...nk, yaani kiufupi kila uendapo anataka awe hapo hapo ili akuangalie na akupende zaidi. Utamweza kweli huyu?

3. Mtumiaji
Kuna aina ya wanawake ambao wanakuona wewe kama mwanamume mzuri ili wakutumie kama chambo kuwafanikisha kimaisha. Unaweza kuwa mwanamume ambaye unauunganishi na watu wengi, ama unaweza kuwa mwanamume ambaye unapendwa na wengi. Mwanamke aina hii ataona kuwa akiwa karibu na wewe itakuwa nafasi rahisi kwake kupata connection na marafiki zako kwa
urahisi. Hii inamaana kuwa pindi mwanamke aina hii akifanikiwa kupata kile ambacho amekuwa akitafuta, bila kupoteza wakati atakutema na kukuacha kwenye giza.

4. Mwanamke asieomba msamaha
Huyu ni aina ya mwanamke ambaye hawezi kuomba msahama kwa jambo lolote ambalo amefanya hata kama ni la makosa kiasi gani. Anaweza kuomba msahamaha kwa shingo upande ama aamue kunyamaza kimya tu kwa jambo alilofanya la kukwaza ama kuudhi. Owk kwanza ni kuwa aina hii ya mwanamke anaogofya sana kwani mtu ambaye hakubali makosa yake si mtu mzuri wa kuishi naye hata mara moja.

5. Mlalamishi
Huyu ni aina ya mwanamke ambaye nyakati zote yeye hulalamikia kuhusu hili na lile. Yaani kwake hakuna jambo zuri ambalo limeshawahi kumfanyikia. Aidha atakuwa akilalamika kuhusu marafiki zake, maisha yake ya kila siku nk. Yaani yeye siku zote hana amani. Aina hii ya mwanamke haifai kabisa kwani ulalamishi wake wa kila siku utakuchosha kwa haraka.

6. Asiyejielewa
Huyu ni mwanamke ambaye haelewi anachotaka maishani. Wakati wote yeye atakuwa anahangaika na uchaguzi wake na hajiamini na chochote ambacho anachagua. Aina hii ya mwanamke achana nayo kwa sababu wewe pia inamaanisha hayuko asilimia mia moja kama aendelee kuwa nawe au la. Aina hii ya mwanamke mara nyingi huwa na wanaume wengi na nirahisi kwake kukuendea kinyume kimapenzi. So kama wewe unamahusiano na mwanamke aina hii aidha uachane naye fasta ama akuwache wewe wa kwanza.

7. Anayetawala na kutotosheka
Hii ni aina ya mwanamke ambaye anatarajia makuu kila wakati na hatosheki kile alicho nacho. Anapenda kutawala na kila kitu anataka kifanywe vile ambavyo anavyotaka yeye. Owk najua wanawake wanapenda wanaume ambao ni gentlemen, lakini baada ya muda mfupi utakuja kugundua kwamba aina hii ya mwanamke watakufanya bwegu muda unaposongea, yaani watakukalia kichwani na wao kujifanya mabosi.

8.Mwenye maoni ya ukashifu wakati wote
Kuwa na maoni na kukashifu si jambo baya kwani kukosoa mambo katika mahusiano ni jambo zuri katika maisha. Lakini usizidishe. Aina hii ya wanawake wanaokashifu kupitia kiasi ni wale ambao wakisema jambo fulani basi litabakia hilo hilo na hata ufanyeje hawawezi kujeuza. Aina hii ya wanawake watafanya maisha yako kuwa balaa kwani wakisema jambo flani, bila hata kufikiria wenzao.

9. Nusa Nusa
Aina hii ya mwanamke ni yule ambaye haipiti siku bila kukuchunguza. Kila wakati anapopata mwanya anajaribu kukuchunguza mindoko yako. Unaweza kuwa mwaminifu kwake lakini yeye bila kutosheka lazima akuchunguze chunguze, mara aangalie simu yako, atake kujua umetoka wapi umeenda wapi, jana ulivaa nguo gani, anawauliza maswali marafiki zako kukuhusu nk. Owk aina hii ya mwanamke muogope sana kwani pia yeye haaminiki. Kila anachofanya yeye anashuku pia wewe utafanya. Hivyo mara nyingi ukiona mwanamke anashindwa kukuamini kwa uhusiano, inamaanisha kuwa pia yeye ana hilo tatizo, so ukiona mwanamke wako ana hizo tabia achana nayeye mara moja.

10. Asi na maono
Aina hii ya mwanamke inafanana karibu na ile ya asiyejielewa lakini hii ni kuwa mwanamke aina hii hana maoni kujihusu yeye mwenyewe. Ukimmuliza kitu chochote anakwambia kuwa hajui ama hana mtazamo wowote kuhusu jambo lolote. Mwanamke huyu anaweza kuonekana mwanamke mzuri mara ya kwanza kwa sababu hawezi kukupinga na chochote unachosema lakini pindi muda unaposongea utaona kuwa ataanza kuwa mzigo kwako. Aina hii ya mwanake iogope sana kwa sababu anaweza kuwa anafanya hivyo maksudi huku akiwe ameweka mtego ama anamalengo yake kibinafsi kutoka kwako. Mwanamke asiyetoa maoni kuhusu chochote unachosema ni umuogope
sana.

11. Mcheza ndondi
Hii ni aina ya mwanamke amabye anakasirika kwa haraka na akichukizwa na chochote kile ambacho kinakuja kwa akili yake ni vita. Aina hii ya mwanamke sitaigusia sababu kila mtu anajua matokeo yake.

12. Mtoto wa mama
Aina hii ya mwanamke ni yule ambaye hatofanya chochote bila kuingiza wazazi wake katika maongezi yake. Aina hii ya mwanamke ni mbaya kwa sababu mwanamke aina hii hata ufanye nini lazima aingize wazazi wake ndani yake. Hii inamaanisha kuwa hawezi kudhamini maoni yako kabla kuwauliza wazazi wake.

Hii ni baadhi ya tabia za wanawake ambazo mwanamume yeyote anafaa kuwa chonjo kwani mwishoni wanaweza kuleta taabu ambazo zitakuwa vigumu kutatua.

HAYA NDIO MAMBO AMBAYO WASICHANA WALIOPO SINGLE WANATAKIWA KUYAFAHAMU

Mwanamke unapokuwa single isiwe kigezo chako cha kulaumu mambo ambayo yanakufanya ufike mahali mpaka unakufuru, yawezekana upo single kwa sababu ya mazingira ambayo wewe mwenyewe unajiweka katika mazingira hayo, hivyo unapokuwa single yafutayo ndiyo mambo ya msingi unayopaswa kuyazingatia:

1. Achana na pombe zimewauwa wenzako wengi kwa kisingizio cha kuondoa stress na wewe unaweza kufa pia.

2. Usiwe mtu wa kuendekeza kuzipokea na kuzijibu namba ngeni za simu hasa nyakati za usiku.. sio njia sahihi ya kupatia mpenzi.

3. Kuangalia namna ya uvaaji wa mavazi yako na mwonekano wako mbele ya jamii…. Usitegemee kuvaa kimini ukutane na mwanaume wa suti… wewe utampata wa milegezo na kubana pua tu.

4. Usiharakishe kutoka nyumbani kwa wazazi wako kwa gia ya kwenda kuolewa.

5. Usimsubiri mwanaume mpaka aje  ndiyo uanze kuishi. Unaweza kuishi maisha timilifu hata ukiwa huna mwanaume.

6. Tengeneza mazingira ya kuilinda afya yako.

7. Vaa vizuri na kiheshima. Watu watavutiwa na wewe ulivyo kabla ya kuongea nawe.

8. Usitumie sex kama ndio mzani wa mapenzi.Unaweza ukaachika tuu pamoja na penzi lako tamu.

9. Usiolewe na mtu kwa sababu ya fedha, Utabakia kuwa mtumwa wake.

10. Jiongezee ubora wako, Tafuta kazi. Usiwe mpuuzi ukaamini mwanaume atatatua matatizo yako yote.